Την ώρα που γράφω αυτές τις γραμμές, λίγα στενά πιο πέρα ο Πάπας Λέων επισκέπτεται το εμβληματικό Τζαμί του Σουλτάν Αχμέτ – το «Μπλε Τζαμί» – στην Κωνσταντινούπολη/Ιστάνμπουλ.
Κύριος λόγος του ταξιδιού του στην Τουρκία ήταν να συγκεντρωθεί για μια κοινή προσευχή με άλλους χριστιανούς ηγέτες στον τόπο της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας, στο σημερινό Ιζνίκ. Εκεί, το 325, οι εκπρόσωποι της νεονομιμοποιημένης χριστιανικής πίστης μπόρεσαν για πρώτη φορά να συμφωνήσουν σε κοινές οργανωτικές αρχές, να συντάξουν κοινό Σύμβολο Πίστεως – το Σύμβολο της Νίκαιας, που ακόμη και σήμερα απαγγέλλεται σε κάθε ναό – και γενικότερα να συγκροτηθούν ως Εκκλησία.
Το σημαντικότερο αποτέλεσμα της Συνόδου, εκ των υστέρων, ήταν η καταδίκη της αρειανικής διδασκαλίας και η σαφής δήλωση της θεότητας του Χριστού, που ενσωματώθηκε και στο Σύμβολο Πίστεως («ομοούσιον τω Πατρί…»). Ακόμη, καθορίστηκε η ημερομηνία του Πάσχα και εκδόθηκαν είκοσι κανόνες για εκκλησιαστικά θέματα. Μα πάνω απ’ όλα, το ίδιο το γεγονός ότι εκατοντάδες επίσκοποι, από την Κόρδοβα μέχρι την Περσία, συγκεντρώθηκαν για δεσμευτικές αποφάσεις, έδειξε έμπρακτα την ενότητα της Εκκλησίας. Ακριβώς αυτό επεδίωκε και ο Μέγας Κωνσταντίνος, που, έχοντας ήδη αντικαταστήσει τις παλαιές λατρείες με τον Χριστιανισμό, περίμενε από αυτόν να λειτουργεί ως ενιαία και σταθερή κρατική Εκκλησία, όπως παλιά το ρωμαϊκό ιερατείο.
Ο Μέγας Κωνσταντίνος και οι Πατέρες της Συνόδου, με το Σύμβολο της Νίκαιας στα χέρια τους
Πολλά ερωτήματα συνοδεύουν τη Σύνοδο της Νίκαιας· σκοπεύω να τα συνοψίσω σε μια χριστουγεννιάτικη ομιλία και σε επόμενη ανάρτηση. Τώρα όμως, εδώ στην Τουρκία, το πιο άμεσο ερώτημα είναι: πού ακριβώς έγινε η Σύνοδος, ποιον ναό επισκέφθηκαν ο Πάπας και οι συνοδοί του;
Στο κέντρο του σημερινού Ιζνίκ στέκεται ακόμη η εκεί Αγία Σοφία, μια παλαιοχριστιανική βασιλική με βυζαντινές τοιχογραφίες, που ήδη πριν από αιώνες μετατράπηκε σε τζαμί – γεγονός στο οποίο οφείλει και τη διάσωσή της.
Ωστόσο, οι πηγές δείχνουν ότι η Σύνοδος πραγματοποιήθηκε σε μια μεγαλύτερη βασιλική έξω από τα τείχη, αφιερωμένη στον Άγιο Νεόφυτο, νεαρό μάρτυρα της περιοχής. Από αυτήν τη βασιλική όμως δεν φαίνεται να είχε απομείνει κανένα ίχνος στη σύγχρονη πόλη.
Μόλις πριν από λίγα χρόνια αρχαιολόγοι του Πανεπιστημίου Ουλουντάγ της Προύσας παρατήρησαν σε αεροφωτογραφίες της λίμνης Ιζνίκ και των γύρω περιοχών ότι κάτω από το νερό διακρίνονται ερείπια – μιας μεγάλης βασιλικής. Επιτόπια έρευνα έδειξε ότι οι ντόπιοι τα γνώριζαν εδώ και καιρό, τα παιδιά μάλιστα κολυμπούσαν ανάμεσα στους κίονες, αλλά, όπως συχνά συμβαίνει στην Τουρκία, ελάχιστα ενδιέφερε ποια ακριβώς σελίδα της προϊσλαμικής «Τζαχιλίγια» αντιπροσώπευαν.
Οι ανασκαφές, ωστόσο, απέδειξαν ότι επρόκειτο ακριβώς για τη βασιλική του Αγίου Νεοφύτου, η οποία βυθίστηκε ύστερα από σεισμό του 8ου αιώνα. Στο ιερό βρέθηκαν και τα οστά του 16χρονου μάρτυρα, βασανισμένου και αποκεφαλισμένου.
Καθώς η λίμνη έχει υποχωρήσει αισθητά τους τελευταίους μήνες λόγω της ξηρασίας που πλήττει την Ανατολία, τα ερείπια της βασιλικής έχουν πλέον αποκαλυφθεί. Ο Πάπας Λέων και οι άλλοι χριστιανοί ηγέτες, συγκεντρωμένοι για την 1700ή επέτειο, μπόρεσαν να τα δουν και να τα αγγίξουν από κοντά.
Αναπαράσταση της βασιλικής
Add comment