|
Dla Gyuriego, z okazji urodzin |
Gdzie przechowywany jest najstarszy zachowany kielich kiddus, żydowski rytualny kielich używany do błogosławieństwa wina podczas świąt?
Prawdopodobnie nikogo nie zdziwi, że w Toledo, bo Sefarad, żydowska Hiszpania, przez wieki była jednym z najkwitnących centrów kultury żydowskiej.
Co może zaskakiwać: nie chodzi o Toledo w Hiszpanii, lecz Toledo w Ohio. Kielich został kupiony przez tamtejsze Museum of Arts na aukcji Sotheby’s 29 października za rekordową kwotę za judaikę – 4 miliony dolarów.
Kielich kiddus קִידּוּשׁ, czyli „poświęcenie”, używany jest do błogosławieństwa wina w piątkowy wieczór i w święta, jak widać na inicjale Haggady Kaufmanna. Nie ma sztywnych wymogów co do formy, choć tradycyjnie wykonuje się go ze srebra. Ponieważ również msza chrześcijańska opiera się na kiddusie, który Jezus wypowiedział podczas Ostatniej Wieczerzy, tradycja kielicha kiddus trwa dalej w kielichu mszy lub Komunii.
Kielich ten reprezentuje najświętsze i najbardziej intymne tradycje żydowskiej rodziny i często staje się relikwią przekazywaną z pokolenia na pokolenie. Tak było również w przypadku niedawno pojawionego kielicha, który trafił na rynek z dziedzictwa rodzinnego.
Na podstawie kształtu, motywów i inskrypcji kielich można datować na XI–XII wiek, w Chorasanie, najbardziej wschodniej prowincji Imperium Perskiego, którego historyczne terytorium obejmuje dzisiejszy Iran, Afganistan i część byłych republik sowieckich w Azji Środkowej. Region był ważnym odcinkiem Jedwabnego Szlaku, z kwitnącą kulturą miejską, wielonarodowym handlem i wyspecjalizowanym rzemiosłem. Obróbka srebra odgrywała istotną rolę, wpływając na sztukę stepów oraz sztukę metaloplastyki Węgrów przed najazdem. Zachowane dzieła podsumowuje monografia z 2021 Précieuses matières. Les arts du métal dans le monde iranien médiéval, Xe-XIIIe siècle.
Tacy lokalni rzemieślnicy mogli również wykonać ten srebrny kielich kiddus, którego motywy – arabskie inskrypcje wplecione w liście winorośli, kaligrafia i motywy kropli z ptakami – odzwierciedlają miejsce i epokę. Inskrypcje są dwujęzyczne: hebrajskie i arabskie.
Hebrajski napis na przedniej stronie brzmi: „Simcha, syn Salmana, simcha na zawsze.” Ponieważ שִׂמְחָה simcha oznacza radość, drugie simcha nie jest tylko powtórzeniem imienia, ale również życzeniem wiecznej radości.
Arabskie inskrypcje zawierają dwa błogosławieństwa: „Powodzenia, błogosławieństwa, radość i radość,” oraz „Chwała, dobrobyt i bogactwo, łaska i sukces, zdrowie, szczęście i długie życie.” Warto zauważyć, że tekst arabski również powtarza słowo „radość”, podobnie jak hebrajski, co wskazuje, że kielich został wykonany specjalnie dla Simchy i odzwierciedla podwójną radość hebrajskiego napisu.
Kulturę Chorasan prawie całkowicie zniszczyła niszczycielska inwazja Czyngis-chana w 1221 roku. Żydowska społeczność, która tu żyła w średniowieczu, niemal całkowicie zniknęła. Niemal – ponieważ kilka lat temu na rynku pojawił się zaskakujący znalezisko: „Afgańska Geniza”, 250 stron żydowskich rękopisów znalezionych w jaskiniach w pobliżu Bamiyan z tego okresu, z których większość została zakupiona przez Bibliotekę Narodową Izraela, co pozwala nam poznać codzienne życie tej społeczności w dużym szczególe.
Ten kielich kiddus zachowuje pamięć o tej społeczności i jej dawnej radości. Miejmy nadzieję, że jeszcze bardzo długo, na zawsze z radością.
Add comment